1. Dışsallıklar Yayması Özelliği
Dışsallık mal ya da hizmetin boyutu tam olarak ölçülemeyen dolayısıyla fiyatlanamayan etkisi olarak tanımlanabilir. Bu etki pozitif olarak görülebileceği gibi olumsuzluklar anlamında negatif da olarak görülebilir. Yani bir yörede açılan bir fabrika kompleksinde yapılan iktisadi üretim ölçülmeye çalışıldığında çoğunlukla üretim sonucu ortaya çıkan mamullerin satışından elde edilen gelir ile o mamulün imalinde kullanılan hammadde, enerji ve işgücü giderleri benzeri maliyetler karşılaştırılarak bu fabrikanın verimliliği ölçülmeye çalışılmaktadır. Ancak bu fabrikadan havaya ve suya yayılan zararlı atıkların ne kadar sürede ve ne miktarda zarar vereceği tam olarak kestirilemez. Getirdiği iktisadi refahın yanı sıra ne kadar sürede halk sağlığına ve çevreye ne tür etkileri olacağı tam olarak bilinemez. Bunun yanı sıra bu fabrikada çalışan işçilerin gelir, iş eğitimi ve kültür seviyelerinde meydana gelen artışla o komplekste yer alan bir okulun sağlayacağı faydaların da ne kadar sürede ve ne boyutta ortaya çıkacağı tam olarak kestirilemez. Dolayısıyla bu fabrikanın toplumsal açıdan iktisadi verimliliğini sadece mali tablolarına ve üretilen mal sayısına bağlı olarak ölçmek bize makroiktisadi açıdan kesin neticeyi vermez. Yaydığı negatif dışsallıklar ve pozitif dışsallıkların da ölçümlemeye katılmasıyla daha doğru bir değerlendirme yapılması ve yeni yatırımlara karar verirken daha isabetli kararlar verilmesi mümkün olacaktır. Ancak dışsallıklar yapıları gereği öyle fayda ve zarardırlar ki tam olarak ölçülmeleri mümkün olmaz, zamana bağlı olarak ortaya çıkarlar. Bu yüzden dışsallıkların ölçülmesinde genellikle geçmiş tecrübelerden ve istatistiklerden faydalanılması suretiyle tahmin yöntemleri kullanılır.
Ekonomik sistemde mal ve hizmetler ölçülebilen fayda ve zararlarının yanı sıra ölçülemeyen fayda ve zararlarının çokluğu yönüyle de ayrıma tabi tutulurlar. Yaydığı dışsallıklar fazla olarak kabul edilen mal ve hizmetler yaydığı dışsallığın türü ve boyutuna bağlı olarak diğerlerinden ayrı olarak ele alınır.
Sağlık hizmetlerinin yaydığı dışsallığın fazla olduğu kabul edilir. Özellikle koruyucu sağlık hizmetlerinin sağladığı faydalar hemen ortaya çıkmamaktadır. Toplumda görülen hastalıkların görülme sıklığı ve bu hastalıkların tedavilerine uzun yıllar boyunca harcanacak kaynak miktarlarının ortalamalarını almakla belki fayda-maliyet analizi mümkün olacaktır. Yine sağlığına kavuşan bireylerin bireysel kazanımlarının yanı sıra toplam işgücüne yaptıkları katılımı ölçmek oldukça zordur. Tedavi edilen bireylerin kendi mesleklerinin de, dışsallığı yoğun mesleklerden olması, bir başka belirsizlik meydana getirmektedir. Eğitim hizmeti veren bir eğitmenin tedavi edilmesiyle elde edilecek iktisadi çıkarın eğitmenin maaşı dışında toplumsal boyutunu ölçmeye kalkışmak oldukça zor olacaktır. Yine rehabilitasyon hizmeti almış bireylerin yakın çevresi ve toplumla olan uyumlaştırılmasının faydasını ölçmek kısa sürede mümkün olmayacaktır. Yaydığı dışsallıklar sebebiyle özellikle koruyucu olmak üzere, sağlık hizmetlerinin faydalarının, fiyat mekanizması ile ölçümünde zorluklar bulunmaktadır.
